مهریه
مهریه مالی است که در زمان جاری شدن خطبه عقد زوج متعهد می شود. که آن را به زوجه بپردازد که می تواند در غالب پول رایج مملکت، سکه، ملک، آپارتمان باشد. زوجه می تواند مهر خود را در هر زمانی که بخواهد از زوج طلب کند. امکان مطالبه مهریه هم از طریق دادگاه و هم از طریق اجرای ثبت وجود دارد.برای گرفتن مهریه عقلانی است. که از وکیل متخصص خانواده کمک و مشاوره گرفت.
انواع مهریه
- مهرالسنه یا مهر محمدی : مهری است که پیامبر اسلام (ص) برای حضرت فاطمه (س) مقرر کردند و آن عبارت است از دویست و شصت و دو مثقال و نیم پور نقره مشکوک است.
- مهرالمسمی : عبارت است از میزان مالی که به عنوان مهریه در عقد نکاح ذکر می گردد و مورد توافق زوجین است و یا مهری است که در عقد نکاح تعیین شده یا تعیین آن به عهده شخص ثالثی گذارده شده است.
- مهرالمثل: هرگاه در عقد نکاح در زمان عقد مهریه تعیین نشود، زوجین می توانند پس از وقوع عقد با توافق مهریه تعیین نمایند. حال اگر قبل از تراضی برای تعیین مهریه نزدیکی شود زوجه مستحق مهرالمثل است. مهرالمثل عبارت است از مال که با در نظر گرفتن وضع خانوادگی زوجه و حال اقران و نزدیکان زوجه جهت مهر تعیین می شود. مهریه که در نکاح معوضه البضع پس از وقوع نزدیکی و قبل از توافق بر مهر معین برحسب شرافت و اوضاع و احوال زوجه به او داده می شود. (ماده 1091 قانون مدنی)
- مهرالمتعه: هرگاه در عقد نکاح مهر تعیین نشود و زوج مصمم باشد که زوجه را قبل از نزدیکی طلاق دهد مقداری را به عنوان مهر تعیین و به زوجه پرداخت می کنند و این مبلغ بستگی به وضعیت مالی زوج دارد. برخلاف مهرالمثل که به وضع خانوادگی زوجه داشته است در تعیین مهرالمتعه وضعیت مالی زوج را مدنظر قرار می دهند، به طور خلاصه مهرالمتعه مهری است که در نکاح مفوضه البُضع شوهر به زن مطلقه خود که با او نزدیکی نکرده می دهد برای تعیین این مهر برخلاف مهرالمثل مرد از حیث وضعیت مالی مرد مد نظر قرار می گیرد.
- مفوضه البضع: زوجه را در عقد نکاحی که دائم بوده و مهر ذکر نشده باشد با شرط عدم مهر شده باشد مفوضه النضع نامند.
- مفوضه المهر: زوجه را در نکاح دائم که تعیین مقدار مهریه را به اختیار شوهر یا زوجه یا ثالث گذاشته باشند، مفوضه المهر گویند.
به لحاظ عرفی و در رابطه با چگونگی پرداخت و مطالبه مهریه نیز می توان آن را به مهریه عند المطالبه و مهریه عند الاستطاعه تقسیم کرد.
انواع مهریه از لحاظ نحوه دریافت
مهریه عندالاستطاعه
در این مورد بعد از عقد چنانچه زوجه طلب مهراش را بکند بر اساس توانایی مالی زوج دادگاه تعیین می کند که چه میزان از آن را باید بپردازد. در این مورد چنانچه زوج قادر به پرداخت مهریه نباشد زوجه نمی تواند از حق حبس خود استفاده کند.
مهریه عند المطالبه
مهریه بعنوان دینی برگردن مرد قرار دارد و منظور از عندالمطالبه بودن آن اینست که هر زمان بعد از عقد زوجه می تواند با مراجعه به دادگاه های خانواده تقاضای دریافت آن را کند و مرد نیز باید آن را پرداخت کند.
ویژگی های مهریه
مهریه برای اینکه از نظر قانونی قابل پذیرش باشد باید ویژگی هایی داشته باشد در غیر اینصورت ابطال خواهد بود ولی ابطال آن به معنی ابطال عقد نمی باشد. ویژگی های آن شامل:
- مقدار آن باید از لحاظ جنس مشخص باشد.
- مهریه باید دارای ارزش عقلایی مشروع باشد به این معنی که در بازار قابلیت داد و ستد داشته باشد مثل ماشین، زمین و … که بتوان آن را معامله کرد.
- مهریه باید قابل برای زوجه قابل تملک باشد.
- مهریه نباید جز اموال وقفی یا اموال عمومی باشد و باید قابلیت نقل و انتقال داشته باشد.
مهر در عقد موقت به چه شکلی است؟
عقد موقت هم در قانون و هم در شرع ما وجود دارد، در این نوع ازدواج نیز دریافت و پرداخت و قوانین مهریه اصولی دارد که در برخی از موارد دعوای میان زوجین را تشکیل می‌دهد. شاید این جمله مهرالمعلوم و مدت المعلوم را شنیده باشید. این جمله بار حقوقی مشخص و مسلمی دارد. خانم هایی که ازدواج موقت کرده‌اند و تصمیم گرفته‌‌اند مهریه شان را از همسرشان بگیرند، می توانند این موضوع را مانند گرفتن مهریه در ازدواج‌های دائم پیگیری کنند.
با این تفاوت که در ازدواج دائم، زن نسبت به نفقه هم حق دارد، اما در ازدواج موقت زن حق نفقه ندارد مگر اینکه در صیغه نامه‌اش شرط شده باشد. مهریه جزء طلب‌های ممتازه است. یعنی اگر کسان دیگری ازشوهر طلب‌کار باشند، طلب خانم نسبت به آن طلب‌ها ارجحیت دارد. آنهایی که دوست دارند مهریه خود را طلب کنند، می توانند به ۲ مکان مراجعه کرده و پیگیر حق خود باشند.
شرط توانایی در پرداخت مهریه
همانطور که در بالا اشاره کردیم، در مورد مهریه عندالمطالبه اصل بر این است که مرد توانایی و استطاعت مالی کافی برای پرداخت تمام مهریه را دارد مگر آنکه خلاف آن ثابت شود و همچنین بار اثبات عدم توانایی مالی مرد بر دوش خودش است.
اما در مورد مهریه عندالاستطاعه همانگونه که از نام آن پیداست، داشتن استطاعت مالی کافی مرد برای پرداخت مهریه ضروری است و همچنین اصل بر این است که زوج توانایی مالی لازم برای پرداخت مهریه را ندارد مگر آنکه خلاف آن ثابت شود و بر خلاف مورد قبلی، بار اثبات توانایی کافی مالی مرد برای پرداخت مهریه بر عهده زن است.
مهریه ربطی به تمکین نکردن ندارد
در جریان باشید که قوانین مهریه به هیچ عنوان ربطی به تمکین ندارد. اگر زنی خانه شوهرش را بدون اجازه و اطلاع او ترک کند و مدتی در خانه شخص دیگری باشد، عدم تمکین کرده است و مرد می تواند با پرکردن استشهادیه از همسایه‌ها که تایید ۲ یا ۳ نفر کافی است این موضوع را ثابت کند. اگر مرد به دادگاه شکایت کند که همسرش عدم تمکین کرده است. و درمقابل زن مدعی شود که شوهرش او را از خانه بیرون کرده است و دادخواست مطالبه نفقه بدهد. به تشخیص دادگاه ، نفقه تعیین و یا رد می شود. اگر زن محق باشد نفقه پرداخت و اگر مرد است گفته باشد. نفقه ای به زن پرداخت نمی شود. به هرحال و در هر صورت ،این امر تاثیری درحکم مهریه ندارد و مرد نمی تواند به بهانه ترک کردن خانه از سوی زن، مهریه را پرداخت نکند.
زندان رفتن یا نرفتن مرد
در قانون جدید مطالبه مهریه عندالمطالبه مرد در هر شرایطی باید تا سقف ۱۱۰ سکه را به زن بپردازد اعم از آنکه مالی داشته باشد یا نداشته باشد. و اگر از پرداخت آن حتی از پرداخت اقساط ماهیانه که توسط دادگاه تعیین می‌شود. به هر دلیلی خودداری کند، به درخواست زن و به حکم دادگاه محکوم به تحمل حبس می‌شود.
اما در مورد مهریه عندالاستطاعه، چنین موضوعی وجود ندارد و مرد فقط زمانی محکوم به تحمل حبس و زندان می‌شود که توانایی پرداخت مهریه را دارد اما از پرداخت آن استنکاف میکند.
چگونگی محاسبه میزان مهریه
هرگاه مهریه وجه نقد باشد و زوجین هنگام وقوع عقد برای وصول و پرداخت آن به توافق نکرده باشند، به ترتیب زیر عمل می شود:
متوسط شاخص بهای سال قبل تقسیم بر متوسط شاخص بهای سال وقوع عقد نتیجه به دست آمده ضربدر مبلغ مهریه مندرج در عقدنامه.
در صورت فوت زوج که مهریه باید از ترکه وی پرداخت شود مبنای محاسبه تاریخ فوت خواهد بود. توضیح آن که شاخص بهای سال های قبل و سال قبل از وصول از طرف بانک مرکزی تهیه و در اختیار دستگاه قضای قرار می دهد و فهرست این شاخص ها به دادگاه ها و ادارات ثبت ارسال می گردد و مبنای محاسبه قرار می گیرد.
نحوه محاسبه ارزش مهریه وجه رایج کشور
بر اساس ماده ۲ آیین نامه اجرایی قانون الحاق یک تبصره به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی مصوب مورخ 1377/02/13 هیئت محترم وزیران، نحوه محاسبه ارزش فعلی مهریه به ترتیب ذیل می باشد:
مبلغ مهریه مندرج در عقدنامه × (عدد شاخص در سال قبل) تقسیم بر (عدد شاخص در سال وقوع عقد) = ارزش مهریه در حال حاضر
به طور مثال اگر ازدواجی با مبلغ مهریه 200/000 ریال در سال 1352 تحقق یافته و قرار باشد مبلغ مذکور در حال حاضر تأدیه گردد، برای محاسبه مبلغ مهریه در حال حاضر (سال 1386) از رابطه ذیل استفاده می گردد:
مبلغ مهریه مندرج در عقدنامه × (عدد شاخص در سال 1386) تقسیم بر (عدد شاخص در سال 1352) = ارزش مهریه در حال حاضر (1386) بر اساس رابطه فوق و با توجه به اعداد شاخص که در جدول پیوست آمده است:
ریال ۵۲٫۵۳۱٫۹۱۴ = 200/000 ریال * ( 123/45) / ( 47/ 0 ) = ارزش مهریه در حال حاضر (سال 1386)
در نتیجه مهریه قابل پرداخت در سال 1386 (زمان تأدیه) معادل 52/531/914 ریال می باشد.
بدیهی است که تا سال 1386 به پایان نرسد، صورت کسر فوق، شاخص سال 1385 یعنی عدد 123/45 خواهد بود و بعد از اتمام سال 1386 و ورود به سال 1397 شاخص سال 1386 جایگزین شاخص 1385 خواهد گردید.
تا زمانیکه مهریه را پرداخت نکنید. در زندان خواهید بود.
در صورتی که زن باکره باشد نصف مهریه به او تعلق می گیرد ولی در غیر این صورت تمام مهریه به او تعلق می گیرد.